Уладзімір Караткевіч сказаў: “Хто губляе сваіх продкаў – сябе губляе”, а наш славуты зямляк Васіль Быкаў пісаў: “Мабыць, найбольшае зло ў нашым жыцці – наша бяспамяцтва”. Лічу, што спадчыннае, народнае, мудрае дапаможа нам стаць багатымі духоўна.
Этнаграфічны музей Кубліцкай школы быў адкрыты 1 лістапада 1995 года. Ініцыятарам яго стварэння быў Уладзімір Юр’евіч Краўчанка, які на той час з’яўляўся дырэктарам навучальнай установы. Кіраўнікамі музея з тых часоў былі настаўнікі гісторыі Людміла Канстанцінаўна Кальчэўская і Аляксандр Леанідавіч Раманоўскі. З 2011 па 2015 год музей не дзейнічаў, паколькі памяшканне было перададзена пад дзіцячы сад, а сёлета аднавіў сваю работу ў новым абліччы. За кароткі прамежак часу ў нашым музеі ўжо сабрана больш за 100 экспанатаў. Усе яны сапраўдныя і могуць многа расказаць пра заняткі мясцовага насельніцтва.
Спачатку трапляем у сенцы, якія і зараз служаць для гаспадарчых мэт. Тут стаяць кросны і ткацкі станок, які нам перадалі сваякі Еўдакіі Арцёмаўны Данілёнак, 1914 года нараджэння, якая пражывала ў вёсцы Заляддзе. Яе равесніца з Лісічына Ганна Іванаўна Назарава яшчэ пры жыцці перадала нам кораб, сплецены з саломы. На жорнах малола на муку зерне жыхарка Кубліч Аляксандра Сцяпанаўна Харашкевіч. У сенцах таксама знаходзіцца ступа для апрацоўкі зерня на крупы, жлукта для мыцця бялізны (начоўкі), фуганкі, кубел, бондарскі выраб, у якім хавалі адзенне, саматканае палатно, іншыя каштоўныя рэчы. Ёсць яшчэ і кубелец, прызначаны для захавання сала і мясных прадуктаў, памерамі меншы за кубел (5075 см). Дарэчы, існуе меркаванне, што назва нашай вёскі Кублічы паходзіць менавіта ад слова кубел. Ля сцяны ўзвышаецца бочка, на сценах вісяць конскія падковы, пута.
Цікавая знаходка – старажытная сякера з каменю. Ёсць у нашых сенцах і грэбень з драўляным зуб’ем для часання льну, матавіла для змотвання пражы, шпунтоўнік ці шпунтавік, які выкарыстоўваўся для адбівання шпунта, чвэрці ў дошках і іншых будаўнічых матэрыялах.
З сенцаў трапляем у хату, галоўнае багацце якой – гэта печ, зробленая ўмелымі рукамі нашага качагара Віктара Васільевіча Падгола. Печ – гэта цеплыня, здароўе, гарачая смачная ежа. А беларус любіць смачна паесці. На печы ляжаць драўляныя качалкі для разгладжвання бялізны, стаіць 6 розных прасаў, якія працавалі на вуголлі, побач лапата, якую гаспадыня пакрывала хрэнавым, кляновым лісцем ці аерам, пасыпала зверху мукой і саджала на ёй цеста ў печ. Адразу каля ўваходу – бабін кут з кадушкай для вады, каромыслам, маслабойкай, глінянымі гарлачамі і глякамі. Каля акна стаіць калаўротсамапрадка і прасніца для прадзення воўны, льняной і пяньковай кудзелі.
Каля печы размешчана калыска, ножкі якой злучаны гнуткімі палазамі, што давала магчымасць калыхаць малое. Можна сказаць, што кожны беларус выгадаваўся ў калысцы, а частае калыханне трэніравала вестыбулярны апарат. На драўляным вялікім ложку засланы сяннік, напханы сенам або саломай. Прыгожыя саматканыя посцілкі, дываны нам дасталіся з вёскі Азярцы Глыбоцкага раёна ад Марыі Мікалаеўны Кот і Наталлі Уласаўны Мялешкі, якая большую частку жыцця пражыла ў Анікееўшчыне Ушацкага раёна.
Покуць ці красны кут – найбольш шаноўнае месца ў хаце. Вісіць абраз, убраны ручніком. Стол заўсёды быў белы, бо яго часта скрэблі нажом. Над ім падвешваўся павук – прасторавая кампазіцыя з саломы, папяровых кветак, зробленая рукамі Надзеі Іванаўны Данілёнак з вёскі Забалоцце. Павук традыцыйна ўпрыгожваў інтэр’ер, лічылася, што ён прыносіць шчасце. Значную дапамогу ў стварэнні музея аказала дачка майстрыхі, настаўніца школы Т.І.Касцючэнка.
Маецца ў нас і канапа, якую 32 гады назад зрабіў настаўнік тэхнічнай працы Міхаіл Мікалаевіч Мацвеенка. Вельмі спатрэбіліся і яго рарытэтныя рэчы – радыё, паліцы, самаробныя цвікі, фуганак, табурэты. Значнае месца ў хаце займае куфарскрыня ў якой хавалі тканіны, адзенне, бялізну, упрыгожванні, збіралі пасаг маладой, а ў час вяселля перавозілі ў дом маладога. У сялянскім інтэр’еры ён стаў распаўсюджаны з 19 стагоддзя і замяніў кублы. У.Караткевіч называў яго куфарам жыцця.
У нашай установе адукацыі быў аб’яўлены конкурс “Экспанат для музея”. Самы актыўны ўдзел у ім прыняў вучань 7 класа Уладзіслаў Анэцька, які разам са сваім татам Антонам Юльянавічам на кані з Кубліч і Воцькавіч прывезлі шмат экспанатаў: у тым ліку бочку, куфар, калыску, жорны. Актыўна далучыліся да работы па папаўненні музею загадчыца гаспадаркі нашай установы адукацыі Марыя Восіпаўна Кляпец, яе маці Зінаіда Фёдараўна Стрыжонак. З іх гаспадаркі прыйшлі лава, дзежка для хлеба, куфар, які належаў бабулі Ульяне Лук’янаўне Жаваранак, якая ў 1914 нарадзілася ў вёсцы Кажаны, а потым жыла ў Бараўлянах. У стварэнні музея актыўны ўдзел прымае і дырэктар школы Марыя Васільеўна Ярмош. Гэта чалавек апантаны, які ўсё жыццё прысвяціў вывучэнню роднага краю, у тым ліку праз арганізацыю экскурсій, паходаў па яго запаветных мясцінах.
Я ж упэўнена, што на гэтым наша праца не спыніцца.
Н.МАЦВЕЕНКА, кіраўнік этнаграфічнага музея, настаўніца Кубліцкай школы.
